Geschiedenis
Omstreeks 1524 keerden aanhangers van Zwingli's hervorming in Zürich zich van hem af, omdat in de ogen van deze radicalen de hervormers als vanouds weer de steun van de overheden zochten. En dat had Jezus niet geleerd. Zij bestudeerden zelf de bijbel en stichtten (geheime) gemeenten waar iedereen vrijwillig, dankzij de doop voor volwassenen, lid van kon worden. Door katholieken èn hervormers werden zij verketterd als 'anabaptisten' of 'wederdopers', waarmee de vervolging begon. In dezelfde tijd ontstonden er ook in Duitsland en Nederland doperse bewegingen. Dogmatische leerregels waren taboe. Het evangelie bepaalde de norm.
Na een korte fase van religieus fanatisme en extremisme in het gewelddadige 'Nieuwe Jeruzalem' te Münster (1534-35), was het de ex-pastoor van Witmarsum (Friesland), Menno Simons (1496-1561), die het verwarde doperdom in ons land een nieuw perspectief bood. Hij nam het evangelie zo letterlijk mogelijk, preekte de afzondering van de 'wereld'. Het dragen van wapens en het zweren van eden werd verboden. Het geloven kwam voortaan meer aan op daden, in plaats van oude woorden of rituelen. De mennonieten of mennisten werden zwaar vervolgd: enkele duizenden volgelingen werden geëxecuteerd, anderen vluchtten vooral naar Polen. Ook Menno was voortdurend op de vlucht. Maar het lukte hem, een gezond gemeenteleven te organiseren.
Het calvinisme kwam rond 1550 op als nieuwe concurrent. Omstreeks 1578 hielden de vervolgingen op. Toen raakten de dopers, nu min of meer getolereerd, verdeeld. In de Gouden Eeuw liet het meest vooruitstrevende deel, de doopsgezinden, hun afzondering van de wereld varen. Een steeds kleiner deel, zich bij voorkeur mennoniet noemend, hield vast aan de oude leer en tradities. In de 18de eeuw werden veel doopsgezinden voorvechters van de Verlichting. Haar ideaal van algemene tolerantie en politieke vrijheid was hen lief, al leidde het tot ledenverlies. In 1811 werd de Algemene Doopsgezinde Sociëteit opgericht. Dat veroorzaakte een periode van bloei. Doopsgezind Nederland ontwikkelde zich tot een niet-dogmatische richting met veel aandacht voor praktisch christendom. Een Gemeentedagbeweging aan het begin van de 20ste eeuw zorgde voor een verdieping van het geloofsleven. Verloren gedachte principes werden opnieuw bekeken en leverden ruimte voor bijvoorbeeld de zeer gewaardeerde broederschapshuizen.
Zo bleven met vallen en opstaan, dankzij een sterk individueel bepaald geloof dat in gemeenschap beleefd wordt, de belangrijkste geloofskenmerken steeds overeind. Deze ontwikkeling heeft de Nederlandse doopsgezinden 'anders', vrijzinniger gemaakt dan hun geloofsgenoten elders in de wereldbroederschap.
Ons Doopsgezinde geloven en ons sterke sociaal bewustzijn uitten zich vanaf de 20ste eeuw in praktisch hulpwerk in Zuid Amerika, Afrika en Azië en ook in de eigen omgeving in Nederland.
Het rentmeesterschap van de aarde en de strijd tegen de bewapening zijn onderdelen van ons werken aan een godsdienstig leven geworden.
